რა არის ქალაქი?

"შიშველი ქალაქი" გი დებორი

 შენობების ერთობა და ქალაქების ერთმანეთში კავშირი, მასში მცხოვრები ადამიანების 
ისტორიების მიხედვით. მიმდინარე დიალოგი  წარმოსახვით და ეკონომიკურ, ინდივიდუალურ და სოციალურ, ბუნებრივ და მაშინარულს შორის. კულტურათა დიაგრამები, ისტორიის და არქტიტექტურის სტილი რომელშიც უმეტესობა ჩვენგანი ცხოვრობს, უამრავ წრეებში რომელიც საზღვრავს ჩვენს ვერტიკალურ და ჰორიზონტალურ ლიმიტებს, უხილავად ახდენს ფორმირებას ჩვენი ქცევების იმედებს. განვითარებული კაპიტალიზმის ქალაქები წარმოადგენს აკუმულაციას ყველა მოცემული საგნებისა მანამ სანამ ისინი არ გახდებიან როგორც გი დებორი განსაზღვრავს „სპექტაკლად“. : „ სოციალურ ურთიერთობად ადამიანთა შორის, იმიჯების საშუალებით“.
1958 წელს  გამოჩნდა ფოტო  ახლად გამოცემულ ჟურნალში სიტუაციონისტური ინტერნაციონალში, პატარა სათაურის ქვეშ „კულტურაში ოპერაციის ახალი თეატრი“.  ეს არის ქალაქის იმიჯი რომელიც წარმოადგენს იდეოლოგიური ბრძოლის სცენას. იგი უტევს კაპიტალის ძალას, რომელიც ეწინააღმდეგება საკუთრება ჩომრთმეულთა მისწრაფებებს. 1957 წლის მოძრაობა ახალგაზრდა პოეტების, მხატვრების, რეჟისორების და კაფეში მსხდომი ფილოსოფოსების მიერ დაარსდა სენ ჟერმენ დე პრეში, პარიზის მახლობლად. მათ დაიწყეს ახალი თავისუფალი ცხოვრების გზების შექმნა კაპიტალისტურ ქალაქში.

ფილოსოფოსისა და კინო რეჟისორის დებორის წინამძღოლობით, თავიანთ ექსპერიმენტებს ეძახდნენ „სიტუაციას“: განმანთავისუფლებელი და კონკრეტული ცოცხალი მომენტებით  იქნა აგებული იგი კოლექტიური ორგანიზაციის ატმოსფეროში  და თამაშის წესებით. ყოველდღიურ სიტუაციებში მათ შეაღწიეს საკლასო ოთახებში, ეკლესიებში, და პრესაში. ნაჯღაბნი ადვილად აღსაქმელი  სლოგანებით კედლებსა და ტანისამოსზე; ფილმებმა  და ღონისძიებებმა შეუცვალა მიმართულება ყოველდღიური ცხოვრების ელემენტებს და მოცემულ კონტექსტებს, იმ მისწრაფებით რომ გამოევლინა ძალაუფლების იერარქიები  რომელსაც ეს სპექტაკლი გვთავაზობს.

მისმა თეორეტიკოსებმა უარყვეს ყველაფერი რაც მისტიურს მიეკუთვნოდა, მათ  გაამღჟავნეს იდეები რომლებიც გადალახავს საზღვრებს კაპიტალიზმის მიერ ზეგავლენის ქვეშ მოქცეულ გეოგრაფიაზე–„ჩრდილოდასავლური პასაჟი“. კულტურის კრიტიკოსი მარკუს გრაილი წერს ახალ ანთოლოგიაში MIT Press -ში „რომ მოუნიშნავი გასასვლელები სამყაროდან, როგორც სამყაროში გამოჩნდა არასოდეს ყოფილა“. ს.ი –თათვის  ხელოვნება იყო უმნიშვნელო მანამ იგი არ დაიწყებდა უუფლებო კლასის კონდიციათა ცვლილებას. ამ კოშმარის მეორეს მხრივ სიტუაციონისტები შთაგონებულნი იყვნენ ექსპერიმენტული, ტექნოლოგიური უტოპიური გარემოს ცვალებადობისა და თავგადასავლების შემდგომი ხნით. the situationists envisioned an experimental, technological utopia of shifting environments and post-scarcity adventure.

მათმა გავლენამ პიკს მიაღწია ზაფხულში 1968 წელს, როდესაც პარიზი და შემდეგ მთელი საფრანგეთი მოიცვა ი.ს–თა სლოგანებმა და ტაკტიკებმა, რამაც შემდეგში შარლ დე გოლის მთავრობა მუხლებზე დააჩოქა. სიტაუციონისსტური ინტერნაიონალი მათ   1972 წელს მოაქციეს იზოლაციაში და დაამარცხეს, მაგრამ გლობალურ დონეზე იგი კვლავ არსებობდა. ტონი ვილსონმა, რომელიც იყო ფილმის გმირი 24 Hour Party People, კლუბ ჰაკიენდა  დაარსა რომელშიც რეივ კულტურა დაიბადა. „ჰაკიენდა უნდა  იქნას აშნებული“, თავისი ცვალებად დეკორებით და დრეიფებით. აქ ბეი არეაზე, სავარაუდოდ ყველაზე განვითარებულ უბრანულ ადგილას ქვეყანაში, შეგეძლოთ გეხილათ სიტუაციონისტების გავლენა– სხვებთან ერთად– კანონის დამრღვევ ტრანსგრესორ კრიტიკულ მასასთან, ბერკლის განმათავისუფლებელი რადიოს და ბილბორდს ლიბერაშიონ ფრონთტან ერთად. ასევე პანკ და დჯ კულტურასთან ერთად. სიტუაციონისტებმა შექმნეს კონტრ სპექტაკლი რომელიც ახალ სოციალური ურთიერთობებს სთავაზობს მასას, რომელიც არის თავისუფალი ექპლუატიაციისაგან და ჰორიზონტალურ კონტროლისაგან. ( სულ რომ არაფერი ეს თეორიის დონეზეა)

ზეპირსიტყვიერი ჰაგიოგრაფიული ისტორიის და ჯვარედინი შეჯახების პოლიტიკურ მოქმედებამ შემოინახა ცოცხალი მემკვიდრეობითობა, სიტუაციონიზმმა აქედან ისარგებლა, რაც გამომჟღავნდა ნოსტალგიურ ხელახალ ბეჭდვაში, ანთოლგიებში და რეტროსპექტივაში. გიდებორი და სიტუაციონისტური ინტერნაციონალი:“ ტექსტი და დოკუმენტები, გამოცემული ყოფილი ს.ი –ს  წევრის ტომ მკ დონოუს მიერ გახლავთ მოუწესრიგებელი რჩეული ნაწერებისა, მის შესავალში ტონ მაკდონოუ  სიტუაციონისტთა კრიტიკოსებს და მოწაფეებს მოუწოდებს გამოსცენ „ძველი შემონახული ნააზრვები“ . იგი შეიცავს უმნიშვნელოვანეს სიტუაციონისტურ ტექსტს და შესანიშნავ კომენტარებს, კონკრეტულად კი ესეს გრეილ მარკუსის მიერ. რომელიც სიტუაციონისტთა ორიენტაციითვის არის. როგორც ინტერვიუ სიტუაციონისტ ჰენრი ლეფებევრესთან, ჯონატან ქრეირისთვას წარმოადგენს სპექტაკლის უმნიშვნელოვანეს კონცეპტებს. ასევე დებორის დაკარგული ფილმების ანალიზი;.
ცნობილი ბეი არეას პრესა „City Lights“  ასევე ბეჭდავს სერია ინტევიუებს პერიფერიულ ფიგურებთან, უახლესი არის The Consul, რომელიც წარმოადგენს ინგლისელ მხატვართან რალფ რამნისთან ინტერვიუს. როგორც პირველი ტომი სერიებისა  ჟან მიშელ მენსიონის „ტომი“ წარმოადგენს საკმაოდ საინტერესო და იუმორისტულ ჩანაწერებს.
While both books cover a range of topics, they are particularly valuable for the light they shed on the S.I.'s maddeningly vague urban theory and practice, which has been dealt with extensively only in Simon Sadler's 1998 book, The Situationist City. This is surprising, given the centrality of the city to the history of the S.I.

რუმნი (რომელიც გარდაიცვალა ამ წელს, სულ ცოტა ხანში რაც წიგნი გამოიცა) იყო დამაარსებელი და წევრი რამოდენიმე ორგანიზაციის რომელმაც მიაღწია ჩამოეყალიბებინა სიტუაციონისტური ინტერნაციონალი, ლონდონის ფსიქოგეოგრაფიული საზოგადოება. ფსიქოგეოგრაფია, ამბობს რუმნი, „არის დაკავშირებული ადგილებთან და ემოციურ მდგომარეობებთან“ სწავლება თუ როგორ არის დაკავშირებული გარემოს ქცვევასთან. ს.ი–ს დაარსების შეკრებაზე   კოსიოში, იტალიაში, რუმნიმ ორგანიზაციას შესთავაზა  ვენეციის ფსიქოგეოგრაფიის კვლევა“ რომელიც დესპექტაკლიზაციას მოახდენდა ვენეციის უცნობი მარშრუტების კვლევის გზით.

 „ფსიქოგეოგრაფია არ იყო ახალი აღმოჩენა, ამბობდა რუმნი, იგი ყოველთვის არსებობდა. როგორც სურეალისტური რუკა დახატული 1929 წელს, რომელშიც კონტინენტები და ქვეყნები ითვისებენ უცნაურ პროპორციებს, რაც წარმოდგება იმით რომ საფრანგეთი პარიზის გარეშეა, ფსიქოგეოგრაფიული რუკაში გამოხატული იყო თამაშისმაგვარი რეპრეზენტაციები ფსიქოლოგიური და ფიზიკური სივრცის, წარმოჩენილი მხოლოდ გეოგრაფის გამოცდილების მიხედვით. ეს რადიკალურად სუბიექტური რუქები–, რომელთა სათაურიც იყო The Naked City or Discourse ან the Passions of Love –არის ამბები ჩახლართული პოპ სიმღერებსა თუ ლირიულ პოეზიაში, და არა ის გზის პოვნის საშუალებები, რომლებიც უკვე დადგენილია.
სიტუაციონისტური ინტერნაციონალის მიხედვით ბიუროკრატიული კაპიტალიზმის ქალაქები შექმნილია რათა აღზარდოს და დაამშვიდოს მისი მოსახლეობა. ისინი ასევე როგორც სიტუაციონისტებიი ამბობენ  ძლიერ მოსაწყენია. სიტუაციონისტთა ერთ–ერთი გამონაგონი იყო მოწყენილობის პოლიტიკურ საკითხად ქცევა. ასეთ ქალაქში, ადამიანები ხდებიან მათი ცხოვრების დამკვირვებლები, ცხოვრობენ რა იმ საგნების გარემოში, რისი შეთავაზებაც შეუძლიათ მათ საკუთარი თავისითვის.  ეს არის სიცოცხლე რომელიც კონცენტრირებულია საკუთარ თავში, როგორც სან ფრანსისკოს მეტრეონი,  განყენებული რაიმე ტიპის კომერციული საქმიანობისაგან.  შენ არ მიდიხარ მეტრეონში რათა შეიძინო ნივთები რომლებიც შენ გსურს არამედ იმიტომ რომ დაათვალიერო ის ტექნოლოგიის იმიჯები და სიმდიდრე, რათა გამოსცადო jouissance  და თანამედროვე თვითკმაყოფილება, დარწმუნდე სპექტაკლის მომხმარებლური კულტურის მიერ. ხმაური და მოკაშკაშე საგნები,  ეს არის ის უახლოესი რამ რაც უამრავი ადამიანი საჯარო სივრცეშია, თუმცა ამავე დროს მასში ადამიანი სოციალურად უჩინარი და პოლიტიკურად მდუმარეა.

სიტუაციონისტები სიჩუმეს, ეწინააღმდეგებოდნენ,   , „რადიკალური დე–კონდიციონირების პრაქტიკით, " რათა დემისტიფიკაცია მოვახდინოთ გარემოსა და მოლოდინები რომელთაც მათ მოაქვთ.“ წერს მარკუსი. უპირველესი იარაღი ფსიქოგეოგრაფიული მეფინგისა იყო derive (დრიფტი) რომლის მიხედვითად გეოგრაფი მისცემს საშუალებას საკუთარ თავს ეძიოს ის რასაც ჩლეგოვი „მივიწყებულ სურვილებს“ უწოდებდა. დრიფტი შეიძლება ყოფილიყო მიზანმიუმართავი სეირნობა, ალკოჰოლური თრობა, ან მთლიანი ცხოვრება ერთი ადამიანის– მნიშვნელოვანი იყო კრიტიკულად და კრეატიულად დაეკავშირებინა გარემოსთან საკუთარი თავი მკვლევარს, რომელიც იმოძრავებდა კლასებისა და კულტურების გამყოფ ხაზებს შორის, ისე რომ ქონოდა ყველა ნაწილთან კავშირი.

მიზანი, წერს მარკუსი, იყო წარმოგვეჩინა ახალი ვერსია... თუ როგორ აორგანიზებდნენ საკუთარ სურვილებს, ტკვილებს, შიშებსა, იმედებს, ამბიციებს, ლიმიტებს, სოციალურ ურთიერთობებს, და იდენტობებს, პროცესი რომელიც ჩეულებრივ  ცნობიერების მიღმაა. ახალგაზრდა და უმეტესწილად მამაკაც –ბოჰემისტურ ი.ს.ებს უქონელი ცხოვრება, სამსახურების, ფულის ან ფიქსირებული მისამართის გარეშე,   გამოყოფს მათ  საზოგადოებისაგან და კატაკომბებში, და პარიზის კაფეებს ან სხვა ქალაქებში ამწესებს. ეს კარგად აქვს ასახაული რუმნის The Consul–ში. „მოწყენილობა“ გააკრეს სლოგანი 68 წლის მაისში, „ არის კონტრევოლუციური“.  სიტუაციონისტებმა გააკეთეს ყველაფერი რათა სიცოცხლისთვის ეყურათ როგორც პოეზიისთვის და სიურპიზებით სავსეს.

სიტუაცია ისე არ იყო განსაზღვრული, როგორც  ფართო კაპიტალისტურ სპექტაკლიში ინტეგრირებული ხელოვნების ფორმა, რეკუპირირებული მუზეუმებში ან თეატრებში მაყურებელთა მიერ გადახდით სარგებელი ენახა ( ასევე თანამედროვე პერფორმანსის ხელოვნებამაც რასაკვიველია სცადა ადაპტირება გაეკეთებინა ამ მოთხოვნისათვის).სიტუაცია მხოლოდ აქტიური მონაწილეების მიერ იქმნება და გამოიცდება. ”საჯაროობის” როლი არამხოლოდ პასიურად უნდა იქცეს, არამედ უნდა გაქრეს, მაშინ როცა მათი როლი, ვისაც არ შეიძლება ვუწოდოთ აქტორები, არამედ ” მაცხოვრებლები” უნდა ვუწოდოთ გაიზრდება” წერს დებორი. ბევრი ასპექტით სიტუაცია არის მეტაფორა, ცხოვრების, რომელიც ბოლომდე ”ნაცხოვრებია”  გახელილი თვალებით  და არის თავგადასავლის " რეცეპტი”.

სიტუაციონისტებმა წინ წამოწიეს იდეა ხელოვნებას და ცხოვრებას შორის  საზღვრების წაშლის–   ასეთი ოპოიზიციური გამყოფებს შორის ,  როგორიცაა შრომა და თამაში, ეგო და კოლექტივი. „რა თქმაუნდა სიტუაციის ძალები გააფართოებს უნიტარული ურბანიზმის რეალიზაციას ან სიტუაციონისტების თაობის განათლებას დროსა და სივრცეში.“  მისი ადრეული ნაშრომში დებორი ამბობს მონაცემთა შეგროვებაზე derive –დან ან კვლევიდან ფსიქოგეოგრაფიის ქალაქების, მაგრამ მისი სიმკაცრეები განქარდა როდესაც მის სასურველ რეალობას წინ დაუდგა არსებული სურათი. დებორი სირთულეებს არ ეპუებოდა, იკვლევდა მას ფილმებში და ესეებში. ყველა ევროპული ავანგარდული მოძრაობა მეოცე საუკუნის, ი.ს შეეცადნენ   დაკავშირებოდნენ არისტოტელეს და პლატონის პარადიგმებს, შეეკავშირებინათ მაგიური ემპირიულთან, ორგანილი მაშინარულთან. როგორც უმეტესი ასეთი კავშირებისა ეს იყო სიღრმისეული ხასიათის და ეს ოპოზიციურობაც მაინც ვერ იქნა გადაჭრილი.

დებორი იყენებს ტერმინს, „უნიტარული ურბანიზმი“ რათა აღწეროს მეთოდი– უფრო კვეხნით ვიდრე გაცნობიერებულად– ქალაქები აგებული სიტუაციებზე. (თავის ინტერვიუში ჰენრი ლეფებვრე ამბობს რომ იგი „შედგება სხვადასხვა ნაწილებისაგან დაკავშირებული ერთნანეთთან“) სკულპტორი ან არქიტექტორი კონსტანტი იყო ერთ–ერთი სიტუაციონისტი რომელიც შეეცადა უტოპიური იდეის პროექცია გაკეთებინა,  "A Different City for a Different Life," ესეში, სხვა ნაშრომებსა და ნახაზებში ის მოითხოვს ქალაქის თავგადასავალს და კოლექტიური კრეატივს. კონსტანტი რაფსოდიებს წერს ქალაქის  შესახებ და მას „ახალ ბაბილონს“ უწოდებს, სადაც ლაბირინთისმაგვარი, ცვლილებადი სექციები მასტიმულირებელ  ერთიან ატმოსფეროს ხმის, განათების და ამინდის საშულებით მისცემს კონტროლის ბერკეტს. ავტომატიზაციის ზრდა  „შექმნის დასვენების მოთხოვნას“, რომელიც დამოკიდებულია „ განგრძობით კონსტრუირებაზე ბურჯის... რომელზეც უძრავი ქონება საცხოვრებელი, სიამოვნება და ა.შ არის დაფუძნებული... დატოვებს მიწას და იქნება თავისუფალი ცირკულაციისა და საჯარო შეხვედრებისთვის“. „ შრომისაგან განთავისუფლებული, მუდმივ dérive –ში მცხოვრები კონკრეტული საცხოვრებლის არ მქონე არამოქალაქე ამ  კონსტანტის ქალაქისა იხეტიალებს სადაც მოესურვება და სურვილისამებრ შეიცვლის გარემოს.

უმეტესობა ამ წარმოდგენებისა შოკისმომგვრელია. ეს არ არის რასაც უნდა მოელოდე სიტუაციონისტისაგან. გი დებორის და  სიტუაციონისტების ტექსტების ქალაქი არასოდეს ეთანხმება ბოლომდე ამ ხედვას, რადგან ისინი ქალაქს მოიაზრებენ როგორც განხორციელებად რეალურ პროექტს.  სიტუაციონისტების ქალაქში არ არის სამეზობლო, არ არის სიბინძურე, მცენარეულობა, კულტურა სიტუაციის გარეთ თავად– არაფერი რაც  დაღს დააასვამს სიგარეტის მწეველ პარიზელ იდეალს. როგორც მაკ დონო მიუთითებს თავის შესავალში, უნიტარულ ურბანიზმს სინამდვილეში ჰქონდა ბევრი საერთო მის მტრებთან განსაკუთრებით მის სწრაფვაში ტექნოლოგიებისადმი, რათა გაენთავისუფლებინა კაცობრიობა ბუნებისაგან და საკუთარი თვითშეგრძნებისაგან, მიზნად ისახავდა ჩამოეყალიბებინა ნივთი ეკოლოგიური მანიპულაციებით. კონსტანტი იყო ზეწოლის ქვეშ რომ დაეტოვებინა სიტუაციონისტთა რიგები 1960 წელს, მისი ურბანული დიზაინის ობიექტები იქნა გაკრიტიკებული როგორც „საზოგადოებრივი ურთიერთობების კაპიტალისტურ ტექნოლოგიურ ცივიზილიზაციაში მასების ინტეგრაცია“, მაგრამ მისი ნაშრომები დარჩა უმნიშვნელოვანეს სიტუაციონისტთა მემკვიდრეობაში.იყო კი ის დევიაციონისტი როგორც ამას სიტუაციონისტები მიიჩნევდნენ თუ ამ ცივილიზაციის ერთიანი პროექტის ინდიკატორი და მისი „უარმყოფელი“.
"მაკდონოს კითხვაზე პასუხი მარტივი არ არის: დაძაბულობა ი.ს–ში  უბრალოდ ვერ ჩაივლიდა. სიტუაციონისტებმა მხოლოდ ის სურდათ რაც ვერ იარსებებდა ვერასდროს. „ჩვენი პოზიცია არის ის რომ მებრძოლებს შორის ორი სამყაროა, წერს რაულ ვანეიგემი, „ერთი ის რომ ჩვენ არ ვიცით რომ სხვა რამ ჯერ არ არსებობს“ სიტუაციონისტებს სჭირდებოდათ ხიდი რაზეც მთელი სამყარო გადაივლიდა მაგრამ იპოვა მხოლოდ ერთი ბორანი „derive“ რომლითაც მათ შეეძლოთ განევრცოთ ქალაქის ისტორია და ინფორმაცია. „ჩვენი იმედი იყო ყოველთვის შეგვეცვალა სამყარო“ ამბობდა რაული ინტერვიუს დასასრულს. „ ეს პრეტენზია ახლა მკვდარია... ახლა უფრო სამყაროს შეუძლია შეცვალოს ადამიანი და არა პირიქით.

და მაინც მიუხედავად წარუმატებლობისა სიტუაციონისტები ქალაქი თავის ძალას ინახავს, როგორც კრიტიკა და შთაგონება. არის რეალურად ორი სიტუაციონისტური ქალაქი: ერთი არქიტექტურული და მეორე მეტაფორული. „პირველი რეალურად რევოლუციური აქტია“ რამნი ამბობს: „მეტაფორის შექმნა იყო “  წარმოსახვის შეთავსება. ეს მეტაფორული სიტუაციონისტური ქალაქი– რომელიც გამოხატავდა ფსიქოგეოგრაფიულ რუკას– გვთავაზობს რომ საკუთარი თავის ქალაქში დაკარგვით, საკუთარი სურვილების გააქტიურებით და მოგზაურობით იმ ტერიტორიებზე რაც კაპიტალიზმმა დაყო ჩვენ უკვე შეგვიძლია აღმოვაჩინოთ რა არის რევოლუციური ქალაქში ჩვენს გარშემო. ამ ფრაგმენტების ერთმანეთთან შეკავშირებით სიუაციონისტთა ქალაქში ჩვენ შეგვეძლება საკუთარი ცხოვრების კონტროლი.

ჯერემი სმიტი
თარგმანი : პაპუნა ჩივაძე

Jeremy Smith, former publisher of Dollars and Sensemagazine, is the director of membership services at the Independent Press Association.
Guy Debord and the Situationist International: Texts and Documents
Edited by Tom McDonough. MIT Press/October Books, 448 pages, 
The Consul

By Ralph Rumney. City Lights Books, 124 pages